Om Nationale Lummeldag ook meer wetenschappelijk te onderbouwen sprak ik met Prof. Dr. Erik Scherder, hoogleraar Klinische Neuropsychologie, bij de Vrije Universiteit in Amsterdam.

Wat gebeurt er in ons brein als we gaan lummelen?

Ik val natuurlijk wel terug op de literatuur, dat is duidelijk. Er is pas een goed artikel verschenen, ‘Brain at Work ’ geheten. Dit artikel gaat over het feit dat je je hersenen soms even ‘rust’ moet geven, niet cognitief moet belasten, waardoor het Default Mode Network actief wordt. De activiteit in dit netwerk leidt dan tot het ontstaan van nieuwe ideeën, tot creativiteit.

Het Default Mode Netwerk is een netwerk van verschillende delen van het brein. Bijvoorbeeld de mediale prefrontale cortex, de posterieure cingulate cortex en de laterale en mediale temporale kwabben (slaapkwabben). Maar er zijn nog wel meer gebieden die je kunt noemen. Het is een netwerk dat voor een groot gedeelte door het hele brein heen loopt die functioneel aan elkaar zijn verbonden.

En het leuke is, als u aan het werk bent, zoals nu (ik luister en typ direct tijdens het interview) dan gaat uw Default Mode Netwerk uit. Wat u nu doet, doet u niet met uw mediale prefontale cortex, maar met uw dorsolaterale prefontale cortex. (buitenkant voorkant). Hier plant u mee en hier kunt u mee shiften (red: veranderen van werkzaamheden). Tijdens dit interview bent u motorisch bezig. En zijn allerlei andere netwerken actief die ervoor zorgen dat u zich focust en aandacht besteedt aan het gesprek. De kans dat u nu tot een goed idee komt, is heel klein. U bent nu bezig met mij. U … tik, tikt, (trommelt op tafel) over het lummelen, dus u bent cognitief belast. En uw Default Mode Netwerk is tijdens deze cognitieve inspanning minder actief.

Bent u dus niet cognitief belast, niet aan het werk, dan nemen die netwerken af qua activiteit en gaat uw Default Mode Netwerk aan.

Voor sommige mensen is lummelen compleet niets doen, maar u geeft ook aan dat bewegen zorgt voor ideeën en verbeelden?

Het is En … En. Sommige mensen zeggen dat je keihard moet werken om het idee vorm te geven.  

Stel u bent de hele dag aan het vergaderen. U bent cognitief aan het luisteren, maar doet niet zoveel, u  zit de hele dag, maar u bent niet degene die aan het presenteren is. U bent cognitief bezig en dan is uw Default Mode Netwerk niet heel erg actief. En uw stofwisseling in uw brein neemt ook af. U heeft het aangehoord, meegesproken, meegedacht, u wilt uw best doen. De kans echter dat u aan het eind van de dag nog tot een goed idee komt, is vrij klein. U bent afgepeigerd en suf gebabbeld. En denkt: ‘Jongen, hou alsjeblieft je kop.’

Mensen die overdag inactief zijn, zijn ´s avonds moe. Als ik overdag actief ben, ben ik 's avonds ook actief. Inactief zijn versta ik niet onder lummelen.

Hoe werkt het dan verder?

De hersenschors moet je actief houden. Die netwerken moeten een zekere activiteit hebben. Dus als je gaat bewegen, ben je weer een beetje aroused. U belt en heeft ruzie met uw geliefde, dan bent u gelijk weer bij de les. U bent meteen weer terug. En die arousal heb je ook nodig. Die cortex moet het wel doen. Moet wel aan staan.  

Dus aan de ene kant heb je activiteit nodig van de cortex. Aan de andere kant moet je soms juist niet cognitief belast zijn waardoor er ruimte ontstaat voor nieuwe ideeën, oplossingen e.d.

Dus het is En… En… naar mijn idee. Je moet het idee bedenken en uiteindelijk ook uitwerken. Daar heb je ook activiteit voor nodig.  

Nee, dat sowieso, het is geen luieren. Lummelen zijn ook geautomatiseerde handelingen

Douchen kan ook lummelen zijn. U bent niet cognitief belast, maar u bent wel actief. Dat is zo'n combinatie. Dat is natuurlijk nooit onderzocht zo onder de douche. Dat is hetzelfde als wanneer mensen zeggen: ‘Hoe komt het dat ik op de fiets tot goede ideeën kom?’ Of ik wandel naar de auto en denk:  ‘Verrek, ik heb de oplossing.’  

Als ik bijvoorbeeld door Amsterdam fiets, dan voel ik me niet cognitief belast.  

Ik moet zeggen: als ik hier in Amsterdam ben, dan voel ik me altijd cognitief belast.

U komt niet uit Amsterdam?

Nee ik woon in een klein dorp en krijg in Amsterdam allemaal prikkels.

Dan denk ik niet dat uw Default Mode Netwerk in Amsterdam heel erg actief is. 

Als ik hier op mijn fietsje zit, dan ben ik bezig met het activeren van mijn schors. Ik ben niet cognitief belast, dus de kans dat ik tot een goed idee kom, is groter. Het aardige is, dat veel mensen deze voorbeelden ook mee geven. Die zeggen ook: ‘juist als ik buiten wandel krijg ik een goed idee.’ 

Dat kwam ook uit het onderzoek. Driekwart van de mensen zeiden dat hun beste zakelijke ideeën niet op het werk ontstaan, maar in de auto, douche, tijdens het fietsen.

Ik heb veel presentaties in het land bij grote bedrijven. De hogere regionen van die bedrijven vragen dan:  ‘Hoe komen we tot de beste beslissingen?’ En dan vraag ik aan de zaal: ‘Veegt u uw bureau wel eens leeg 1 á 2 uur per week?’ En dan steken 2 à 3 mensen hun hand op van de 500, 250 of 1000. Er zijn er maar een paar die denken, dat is een goed idee. En dan zeg ik: Ik raad het u aan om eens te doen!

Het kladblok op uw nachtkastje is ook zo'n slecht idee nog niet, want het Default Mode Netwerk is ook 's nachts actief. Als je dan wakker wordt. Baf.  

Wat valt bij u onder lummelen?

Ik versta niet onder lummelen dat u niet alert bent. Ik versta onder lummelen dat u wel gewoon alert bent, maar niet aan het werk. U bent niet cognitief belast.

Hoe zet u het lummelen in?

Als ik een artikel aan het schrijven ben, kan ik niet verwachten dat ik ook tot goede ideeën kom. Als ik in de middag achter mijn bureau zit en mijn arousal daalt een beetje. Ik word moe en zak een beetje in. Dan ga ik een beetje fietsen. (stapt achter bureau op de hometrainer). Dit kost mij geen cognitieve inspanning.  

En doet u dit ook elke dag?

Ja, ik heb een hoog bureau en werk achter mijn laptop. En dan werk ik zo.

Daarnaast kan ik ook op de fiets zitten nadenken. Ik kijk naar buiten en ik fiets. Ik ben niet met mijn werk bezig en denk eens na over de dingen en dan denk ik: ‘Verrek, ja ik kan het ook eens zo doen.’

Je mag wel over je probleem nadenken. Je hoeft niet niks te denken. Maar als je zo fietst en naar buiten kijkt, ben je niet cognitief belast.  

Het mooie is gewoon dat bepaalde delen, zoals het Default Mode Netwerk inactief wordt, als je een prestatie moet leveren. Het brein schakelt netwerken uit, omdat je dan een topprestatie moet leveren.  

Het Default Mode Netwerk wordt ook actief als je naar mooie muziek luistert. Je bent niet cognitief belast en gaat met de muziek mee. Dan zie je de activiteit in het netwerk omhoog komen, omdat je mijmert op de mooie muziek.  

Het is natuurlijk allemaal niet zo zwart wit. Het is een samenwerking. Daar een beetje meer en daar minder.  

Wat vindt u nou van Nationale Lummeldag?

Het is eigenlijk heel slim om even niks te doen. Gewoon, omdat je even niet cognitief belast wilt zijn.  

U zet ‘lummelen’ bewust in?

Ja dat klopt. Maar wat ik wel bedoel te zeggen is, dat lummelen niet bekaf in een stoel hangen is, want dan gaat de stofwisseling ook onderuit.  

Lummelen is activeren.  

Ik neem vaak een heidedag als voorbeeld om de zaal waar ik voor presenteer te pesten. Een heisessie is natuurlijk een drama uitvinding. Eerst heb je een uur een inleiding. Doodsaai. En dan moet je naar die kamertjes in groepjes. De laatste keer zijn we naar buiten gegaan. Een voice recorder mee en lopen maar. We moesten ons die dag drie keer opsplitsen. Wie zaten er 's avonds fris en fruitig aan het diner? Wij! De rest had nergens zin meer in. En dat ‘zin hebben in’ is ook een hersenfunctie. Niet iets wat in de lucht hangt.

Hoe ontstaan ideeën?

U heeft een idee, oplossing, plan voor het weekend. Dat is een leuk idee. En dan ga je het uitwerken en de juiste stappen zetten. De uitvoer van het plan gebeurt met andere delen van uw brein.

En hoe komt dat idee dan?

Ik vind het gewoon een wonder dat een idee komt. 

Ja, vind ik ook.

Ik heb er geen uitleg voor. Er is niet eens een cue. Ik ga vanavond een verrassing geven aan  …. Waar komt dat opeens vandaan? Dat idee? Er is toch iets in die netwerken waardoor informatie wordt uitgewisseld en opeens is dat idee er. Dat vind ik gewoon bijzonder! 

PS

Ik sprak de heer Scherder, hoe toepasselijk, tijdens de Brainawareness week. Tijdens deze week liep ook de campagne van de Nederlandse hersenbank. Deze organisatie heeft hersendonoren nodig om honderdduizenden Nederlanders die lijden aan een psychiatrische aandoening, zoals schizofrenie, depressie of dwangstoornis te helpen. Wat gaat er mis in hun brein? Om hier antwoord op te kunnen geven is onderzoek nodig met hersenen die mensen na hun overlijden nalaten aan de Nederlandse Hersenbank. Meer informatie vind je op: https://www.wehebbenhersensnodig.nl/