Het begrip creativiteit en creatief denken is hot en wordt vaak gebruikt. Je hoort er veel over in de media, op scholen en in organisaties. Voor veel mensen is het begrip nog wat abstract. Wat is dat nou creatief denken? Laten we de twee begrippen eens uit elkaar halen, namelijk creatief en denken.

Wat is denken?

Denken is volgens Wikipedia een innerlijk of mentaal proces waarbij een beeld of voorstelling (van iets of iemand), herinnering (van iets of iemand) of idee (inzicht, begrip, plan) wordt gevormd. Denken gebeurt in ons brein, in onze hersenen. Denk maar eens aan een roze olifant. Geheid dat er een roze olifant in je gedachten tevoorschijn komt. Je hersens koppelen het beeld van een grote, grijze olifant met slurf, slagtanden, grote poten, klein staartje en flapperoren direct aan de kleur roze. Jij bent door mijn opdracht direct aan het denken gezet en maakt meteen een voorstelling van de roze olifant in je brein.

Hoeveel gedachten heb ik per dag?

Denken doen we dan ook de hele dag. We hebben blijkbaar 30.000 tot 50.000 gedachtes per dag. In het Engels zie ik aantallen van 70.000 voorbij komen. De meningen zijn klaarblijkelijk verdeeld en dat komt doordat de definitie: ‘wat is denken’ en ‘wat is een gedachte’ niet vast staan. Daar komt nog eens bij dat het meetbaar maken van gedachten lastig is. Heb je suggesties van onderzoeken of voorbeelden hierover, dan hoor ik dat graag.

Hoe werken hersens tijdens denken?

De gedachten die naar bovenkomen, beleven we de ene keer wat meer bewust dan de andere keer. En daarbij zijn ook niet alle gedachten even relevant. Waarom de meningen, ideeën, denkbeelden naar boven komen, wordt beïnvloed door wat we waarnemen. Wat we zien, voelen, ruiken, horen, proeven. De externe omgeving voedt wat er binnen in ons brein gebeurt. Dick Schwaab beschrijft in Ons Creatieve Brein, hoe mens en wereld elkaar maken.

Denken is een chemisch proces tussen hersencellen, ook wel neuronen genoemd. Het is een proces waarbij actieve neuronen neurotransmitters afscheiden die receptoren activeren in andere neuronen om de informatiestroom in het brein op de korte, middellange of lange termijn te wijzigen (Bron: Het brein in 30 seconden van Anil Seth). In andere meer simpele woorden: je hersencellen geven stofjes aan elkaar door, waardoor ‘boodschappen’ van de ene naar de andere hersencel gaan. Op die manier communiceren hersencellen met elkaar en vinden er activiteiten plaats. Als je bijvoorbeeld twijfelt wat je van de fruitschaal zal pakken: een banaan of een appel, dan gaan er tal van complexe chemische processen door je brein om uiteindelijk een keuze te maken.

Denken is dus het proces van verbindingen leggen tussen hersencellen: 'Connecting the dots'.

Maar wat is dan creatief denken?

Hierover zijn natuurlijk ook legio definities in omloop.

• Creatief Denken is patroondoorbrekend denken.
• Creatief denken is vernieuwend denken.
• Creatief denken is slim denken.

Igor Byttebier, schrijver van het boek ‘Creativiteit Hoe? Zo!’, formuleert het als volgt: ‘Creatief denken is een geheel van denkattitudes, denkvaardigheden, denktechnieken en denkprocessen die de kans op patroondoorbreking, het leggen van nieuwe verbindingen in onze hersenen vergroten.’

Of zoals ik het zeg. Met creatief denken zorg je ervoor dat je op zoek gaat naar verbindingen in het brein die niet zo voor de hand liggen. Je gaat verder zoeken dan de dominante link tussen twee hersencellen (om het simplistisch te zeggen). Je gaat op zoek naar de hersencellen erna en erna. De ideeën en gedachten die op basis van logica of van de eerste indruk niet als eerste naar boven komen in je brein. Kortom creatief denken is:

‘springen in je brein op zoek naar andere, vernieuwende niet-standaard oplossingen, ideeën en inzichten’.

Je gaat dus niet voor de standaard roze olifant als ik vraag: ‘denk aan een roze olifant’. Maar je probeert er meer aan toe te voegen, iets te veranderen of aan te passen. Een roze olifant met een aapje op een stokje dat schommelt aan de slurf van de olifant. De roze kleur is in de vorm van een panterprint. De olifant zit op een stoel die doorgekrakt is door zijn gewicht, omdat zij teveel meedeint op het ritme van de heavy metal muziek die uit een radio op de achtergrond tettert.

Creatief denken is op zoek gaan naar het ongewone, ongebruikelijke, niet vanzelfsprekende in je hoofd.

Creatief denken is:

‘connecting the dots differently’

Graag wil ik afsluiten met een citaat van Socrates, de Griekse filosoof die de mens wilde leren zelf te denken, omdat kennis in ons allen aanwezig is.

‘Het enige dat ik weet, is dat ik niets weet’

En dat denk ik ook, elke dag weer.